Người ta thường cho rằng xe kéo chào đời vào đầu kỷ nguyên Minh Trị của Nhật Bản, năm 1868. Khi những người lớn tuổi được người làm kéo đi như thế trong lúc cần di chuyển. Từ đó, nó trở thành một phương tiện giao thông, lan tràn khắp Đông Nam Á tới tận Ấn Độ và vùng biển Ấn Độ Dương.
Xe kéo 01 phương tiện quen thuộc của người dân Hà Nội xưa.
Ở Đông Dương, những chiếc xe kéo được xuất hiện lần đầu tiên tại Hà Nội năm 1883 do toàn quyền Bonnal cho đem từ bên Nhật qua.
Vào năm 1884, một nhà thầu Pháp cho chế tạo khoảng 50 chiếc xe kéo cho cả miền Bắc. Từ đó chiếc xe kéo đã từ từ trở thành một phần quen thuộc trong thành phố Hà Nội. Nó xuất hiện 01 năm, sau chiếc xe hơi Châu Âu đầu tiên và 01 năm trước xe tramway kéo bằng ngựa.
Liền sau đó, một nhân viên thuế vụ từ miền Nam tới đã nghĩ ra thành lập một hãng cho thuê xe kéo. Theo trí nhớ của các người xưa thì chuyện đó là một thành công rực rở, dù mướn giờ hay mướn ngày, cũng phải giữ chổ trước một ngày nếu muốn được chở đi.
Sau Đệ Nhất Thế Chiến, có khoảng 30 chiếc xe kéo công cộng trong cả thành phố Hà Nội. Chỉ có những nhân viên Pháp và quan lớn của Hà Nội mới có đủ tiền mua riêng một chiếc xe kéo. Còn với đa số người Hà Nội, đi bộ là cách di chuyển tiện nhất.
Xe kéo được kéo bởi một người “cu-li” và đôi khi có thêm hai người khác đẩy. Nếu là quan lớn thì thường có người trẻ đi kế bên người phu kéo, tay cầm ống thuốc lào hoặc một khay trầu nếu người ngồi trên xe là phụ nữ.
Chiếc xe kéo đầu tiên có bánh xe bằng sắt, cho nên chạy không được yên lắm. Dù vậy phương tiện nầy biểu hiệu cho sự giàu có và uy quyền của chủ xe. Lúc nào cảnh người phu kéo ông chủ ngồi trên xe đi qua cũng gây ra sự hiếu kỳ cho đám đông.
Những cô thiếu nữ Hà Nội không dám ngồi trên xe kéo vì sợ miệng đời chê là Me Tây, có nghĩa là lấy chồng Tây. Với sự tiến bộ, sau đó bánh xe bằng xắt được thay thế bằng bánh xe cao su đặc, tiện nghi hơn cho người ngồi trên xe. Chỉ lúc bấy giờ những cô thiếu nữ Hà Nội mới dám xài xe kéo với bánh xe bằng sắt, còn loại tân tiến với bánh xe bằng cao su thì dành riêng cho người Việt lấy Tây. Và những xe kéo lỗi thời với bánh xe sắt đã từ từ bị đẩy ra vùng ngoại ô Hà Nội.
Hình ảnh về các quan lại, binh lính, chức dịch… thời đại phong kiến dưới triều đại phong kiến qua góc nhìn của các nhiếp ảnh gia người Pháp khi họ đến Đông Dương trong đó có Việt Nam cho thấy một cái nhìn đầy đủ cho thế hệ chúng ta về một thời kỳ đã kéo dài ở Việt Nam hàng trăm năm.
Họ chính là những “người ngựa, ngựa người” như trong một tác phẩm của cố nhà văn Nguyễn Công Hoan từng đau xót ghi lại về thân phận những người phu xe nhọc nhằn.
Nguồn: anhxua.net
